4 Phương pháp xử lý chất thải rắn áp dụng phổ biến hiện nay

Chất thải rắn ngày càng gia tăng, gây áp lực lớn lên môi trường và sức khỏe cộng đồng. Vậy làm thế nào để xử lý hiệu quả? Bài viết giới thiệu 4 phương pháp xử lý chất thải rắn phổ biến hiện nay, giúp bạn hiểu rõ ưu, nhược điểm của từng phương pháp và lựa chọn giải pháp phù hợp.

Xử lý chất thải rắn là gì?

Xử lý chất thải rắn là quá trình áp dụng các giải pháp kỹ thuật và công nghệ nhằm giảm thiểu, loại bỏ hoặc tái chế chất thải rắn, đảm bảo an toàn cho môi trường và sức khỏe con người. Theo Nghị định 08/2022/NĐ-CP, xử lý chất thải bao gồm các phương pháp như chôn lấp, thiêu đốt, tái chế và cách ly các yếu tố độc hại.

Mục đích của xử lý chất thải rắn

Việc thu gom và xử lý rác thải đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường và sức khỏe con người. Các phương pháp xử lý rác thải nhằm các mục tiêu chính sau:

• Giảm kích thước, trọng lượng rác thải để tiết kiệm diện tích chôn lấp hoặc lưu trữ, tạo điều kiện cho việc áp dụng các công nghệ xử lý phù hợp.
• Hạn chế tính độc hại trong chất thải, giúp việc kiểm soát trở nên dễ dàng hơn.
• Tái sử dụng tài nguyên bằng cách chuyển đổi chất thải thành các sản phẩm hữu ích.
• Ngăn ngừa các tác động tiêu cực đến môi trường từ việc xử lý rác thải không đúng cách.

Quản lý chất thải rắn đòi hỏi thực hiện theo một quy trình cụ thể để đảm bảo hiệu quả cao nhất. Thứ tự ưu tiên trong xử lý chất thải rắn thường được thực hiện như sau: 

“Giảm thiểu rác thải” – “Tái sử dụng” – “Tái chế” – “Xử lý” – “Tiêu hủy”

Hiện nay, tại Việt Nam, các phương pháp phổ biến nhất để xử lý chất thải rắn là chôn lấp và đốt tiêu hủy. Tuy nhiên, việc phân loại chất thải rắn tại nguồn chưa được triển khai chặt chẽ, dẫn đến việc tái sử dụng và tái chế chưa được chú trọng, gây lãng phí tài nguyên và ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế.

>>> Tìm đọc thêm: Hạn mặn là gì? Tìm hiểu hiện tượng và cách phòng chống

4 phương pháp xử lý chất thải rắn được ứng dụng rộng rãi

Phương pháp chôn lấp chất thải rắn hợp vệ sinh

Trong số các phương pháp xử lý chất thải rắn, chôn lấp được coi là cách làm đơn giản và tiết kiệm chi phí nhất, không chỉ tại Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia trên thế giới.

Quy trình thực hiện chôn lấp chất thải bắt đầu từ việc thu gom rác thải rắn và chuyển đến các bãi chôn lấp tập trung. Tại đây, rác thải được xử lý sơ bộ, ép giảm thể tích, sau đó được nén chặt và phủ đất lên trên. Quá trình phân hủy sinh học bên trong bãi chôn lấp tạo ra các hợp chất hữu cơ như amon, nitơ, axit hữu cơ, cùng một số khí như metan và cacbonic.

Phương pháp này thường được áp dụng cho các trường hợp:

• Chất thải rắn sinh hoạt như thực phẩm thừa, lá cây, giấy, bìa carton, 
• Chất thải công nghiệp như bùn thải từ quá trình xử lý nước thải công nghiệp hay tro xỉ từ quá trình đốt rác hoặc nhiên liệu hóa thạch.
• Chất thải xây dựng bị thừa chẳng hạn gạch, xi măng, sắt thép… hoặc đất đá bị đào thải từ các công trình xây dựng.
• Chất thải nông nghiệp như rơm rạ, vỏ trái cây, phân chuồng…

Dù đơn giản và tiết kiệm, chôn lấp vẫn tồn tại nhiều bất cập:

• Lãng phí đất đai: Các bãi chôn lấp yêu cầu diện tích lớn, gây áp lực với các quốc gia có quỹ đất hạn chế.
• Ô nhiễm môi trường: Rò rỉ nước thải từ bãi rác, mùi hôi thối và ô nhiễm đất là những vấn đề thường gặp.
• Khoảng cách xa dân cư: Các bãi chôn lấp cần đặt cách xa khu dân cư để giảm thiểu ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt.

Để giảm thiểu tác động tiêu cực, cần kiểm soát chặt chẽ các yếu tố như mùi hôi, không khí và nước rò rỉ từ bãi rác. Một số khu chôn lấp hiện đại đã lắp đặt hệ thống thu khí từ quá trình phân hủy, nhưng quy mô còn hạn chế và đòi hỏi đầu tư tài chính lớn. Phương pháp này cần sự quan tâm đặc biệt từ các cấp quản lý để đảm bảo vừa hiệu quả kinh tế, vừa bảo vệ môi trường bền vững.

Phương pháp đốt (Thiêu hủy) chất thải rắn

Thiêu đốt chất thải hiện được coi là một trong những phương pháp xử lý chất thải rắn phổ biến nhất trên thế giới. Phương pháp này sử dụng nhiệt độ cao để tiến hành quá trình oxy hóa trong môi trường có oxy. 

Rác thải được đưa vào các lò đốt chuyên dụng, hoạt động ở nhiệt độ từ 850 đến 1100°C, với nhiệt lượng được cung cấp từ việc đốt cháy các nhiên liệu như gas, dầu diesel hoặc năng lượng điện. Quá trình này tạo ra hỗn hợp các chất khí và tro xỉ – phần không cháy được. Các chất khí được xử lý trước khi thải ra môi trường, còn tro xỉ sẽ được chôn lấp.

Phương pháp thiêu đốt áp dụng cho hầu hết các loại chất thải rắn có khả năng cháy, đặc biệt là chất thải rắn độc hại từ công nghiệp và chất thải y tế. Đây thường là giải pháp cuối cùng cho những loại chất thải không thể xử lý bằng các phương pháp khác.

Tại Việt Nam, rác thải y tế từ các bệnh viện lớn thường được xử lý bằng các lò đốt được trang bị tại bệnh viện. Tuy nhiên, ở cấp huyện hoặc xã, việc trang bị lò đốt vẫn gặp khó khăn, dẫn đến thách thức trong xử lý chất thải y tế. 

Đối với chất thải rắn công nghiệp, các lò đốt công suất lớn được sử dụng phổ biến hơn, nhưng không nhiều nhà máy tự trang bị hệ thống lò đốt, nên phần lớn chất thải này được chuyển đến các công ty chuyên xử lý rác thải.

>>> Tìm đọc ngay: Zeolite là gì? Ứng dụng trong xử lý nước và nông nghiệp

Phương pháp thiêu thủy có ưu điểm gì:

• Xử lý hiệu quả gần như tất cả các loại chất thải có thể cháy.
• Giảm đáng kể kích thước rác thải, giúp tiết kiệm diện tích chôn lấp.
• Áp dụng linh hoạt tại nhiều quốc gia trên thế giới.
• Tận dụng năng lượng sinh ra từ quá trình thiêu đốt để cung cấp nhiệt cho các lò hơi, lò sưởi hoặc phát điện phục vụ công nghiệp.
• Là giải pháp tối ưu để xử lý triệt để chất thải độc hại từ ngành công nghiệp và chất thải y tế lây nhiễm.

Phương pháp ủ sinh học đối với chất thải rắn

Phương pháp ủ sinh học là một hướng tiếp cận mới trong việc xử lý rác thải, góp phần bảo vệ môi trường hiệu quả. Phương pháp này được áp dụng cho các loại chất hữu cơ không độc hại. Chất thải được thu gom và đưa vào bể ủ sinh học, nơi diễn ra quá trình oxy hóa các hợp chất hữu cơ trong môi trường hiếu khí, với các yếu tố như độ ẩm, nhiệt độ và độ thông khí được kiểm soát chặt chẽ. 

Quá trình này tự tạo ra nhiệt thông qua quá trình oxy hóa sinh hóa các chất hữu cơ. Sản phẩm cuối cùng của quá trình phân hủy là CO₂, nước và các hợp chất hữu cơ bền vững như lignin, xenlulo và sợi.

Phương pháp ủ sinh học thường được ứng dụng rộng rãi trong ngành chăn nuôi và nông nghiệp, tận dụng nguồn rác thải hữu cơ phong phú từ chất thải vật nuôi hoặc cây cối sau thu hoạch. Thực tế, phương pháp này đã được ông cha ta áp dụng từ lâu, thông qua việc ủ phân chuồng để bón lúa và cây trồng. Sản phẩm tiêu biểu của phương pháp này chính là phân hữu cơ vi sinh.

Phương pháp ủ sinh học có ưu điểm:

• Có thể triển khai ở nhiều quy mô, từ hộ gia đình, trang trại chăn nuôi, trồng trọt đến các nhà máy xử lý chất thải.
• Thân thiện với môi trường đất và các vi sinh vật tự nhiên, góp phần bảo vệ hệ sinh thái.
• Nguyên liệu dễ kiếm, quy trình xử lý đơn giản, giúp giảm chi phí sản xuất.
• Sản phẩm phân bón hữu cơ giàu chất dinh dưỡng mà phân bón vô cơ không thể cung cấp.

>>> khám phá thêm: Màng siêu lọc UF là gì? Nguyên lý hoạt động và ứng dụng thực tiễn

Phương pháp tái chế các loại chất thải rắn

Tái chế chất thải rắn là một trong những trọng tâm của chiến dịch 3R (Giảm thiểu – Tái sử dụng – Tái chế) nhằm giảm thiểu lượng rác thải phát sinh ra môi trường. Hoạt động này không chỉ góp phần bảo vệ hệ sinh thái mà còn giúp tiết kiệm đáng kể nguồn tài nguyên như gỗ để sản xuất giấy, khoáng sản để chế tạo kim loại, dầu mỏ để sản xuất polymer, hay các nguyên liệu để tạo ra vải. Đồng thời, tái chế còn hỗ trợ giảm chi phí nhập khẩu nguyên liệu từ nước ngoài, mang lại lợi ích kinh tế cho đất nước.

Các loại chất thải rắn nên sử dụng phương pháp tái chế:
Những loại rác thải phổ biến được tái chế bao gồm quần áo cũ, kim loại, nhựa, giấy, bìa carton và rác thải điện tử. Sau khi được thu gom, các loại rác này sẽ được tái chế thành các sản phẩm mới để tiếp tục sử dụng. Quy trình tái chế giúp những vật liệu tưởng chừng vô dụng được “tái sinh” trong một vòng đời mới.

Ví dụ:

• Giấy cũ: Được thu hồi và chuyển về nhà máy để tái chế thành giấy bao bì, giấy tissue hoặc giấy in báo.
• Rác thải điện tử: Các thiết bị như máy tính, tivi, tủ lạnh, điện thoại sẽ được tháo rời linh kiện điện tử, vỏ kim loại để tái sử dụng hoặc sửa chữa. Phần còn lại sẽ được đốt, nghiền hoặc kết hợp hóa chất để tạo ra sản phẩm mới.
• Nhựa: Đây là một ngành tiềm năng nhờ các sản phẩm nhựa có tính ứng dụng cao, giá thành thấp và mẫu mã đa dạng.

Tái chế không phải là một khái niệm mới ở Việt Nam. Từ lâu, hoạt động này đã được thực hiện qua các nghề thu mua đồng nát và chuyển đến các làng nghề tái chế. Tuy nhiên, các làng nghề này còn hoạt động nhỏ lẻ, sử dụng công nghệ lạc hậu và chưa có quy trình quản lý chặt chẽ. Điều này dẫn đến:

• Tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng.
• Khó khăn trong việc đưa ra các chế tài xử phạt do hoạt động tự phát.
• Hiệu suất tái chế thấp, gây lãng phí nguồn tài nguyên.

Công nghệ hiện đại trong xử lý chất thải rắn

Xử lý chất thải rắn là vấn đề cấp thiết toàn cầu, đặc biệt ở Việt Nam, nơi công tác thu gom, phân loại còn nhiều bất cập. Các phương pháp hiện đại tuy hiệu quả nhưng chi phí cao, trong khi phương pháp thủ công lại chưa đảm bảo an toàn.

Hiện Việt Nam đang hội nhập, chuyển giao công nghệ từ nhiều quốc gia, mở ra cơ hội phát triển các giải pháp tiên tiến trong xử lý chất thải rắn:

• Chất thải đô thị: Nghiên cứu công nghệ cacbon hóa, nhiệt phân và thiêu đốt Plasma để tạo nhiên liệu và xử lý ô nhiễm.
• Chất thải công nghiệp: Tái chế bùn đỏ, xỉ quặng, và kim loại từ rác thải điện tử.
• Chất thải nông nghiệp: Sản xuất bio-ethanol, biodiesel, và vật liệu xây dựng từ rác nông, lâm nghiệp.
• Chất thải nguy hại: Xử lý thuốc BVTV bằng cacbon hóa, phân hủy dioxin, furan trong môi trường.

Đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng công nghệ sẽ giúp Việt Nam tiến tới giải quyết bài toán chất thải rắn một cách hiệu quả, bền vững.

Việc xử lý chất thải rắn không chỉ dừng lại ở việc loại bỏ chất thải mà còn góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng, đặc biệt giúp giảm thiểu tình trạng ô nhiễm nguồn nước. Tại Môi Trường Song Phụng chúng tôi cung cấp dịch vụ lắp đặt hệ thống xử lý nước toàn diện cho các hộ gia đình và các khu công nghiệp lớn, hãy liên hệ ngay qua hotline 0913 90 72 74 để được tư vấn sớm nhất.