Hướng dẫn cách xử lý bùn đáy ao nuôi cá​, tôm sạch và an toàn

Cách xử lý bùn đáy ao nuôi cá vẫn luôn là điều được nhiều bà con quan tâm. Nếu không xử lý kịp thời, bùn không chỉ làm giảm chất lượng nước, ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của tôm cá mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây bệnh. Bài viết dưới đây của Môi Trường Song Phụng sẽ hướng dẫn cách làm thế nào để xử lý bùn một cách hiệu quả và an toàn?

Tác hại của bùn đáy đối với ao nuôi cá, tôm

Ở những ao nuôi cá, tôm, phía dưới đáy ao thường có lớp đất nền tự nhiên, lớp cặn lắng và một lượng lớn bùn tích tụ. Lớp bùn ngày càng dày sẽ làm giảm hiệu quả nuôi trồng và còn nguyên nhân tiềm ẩn gây ra các bệnh có hại cho tôm cá. Dưới đây là những tác hại nghiêm trọng của bùn đáy đối với ao nuôi cá, tôm:

• Giảm lượng oxy tầng đáy: Lớp bùn đáy dưới ao làm suy giảm oxy tầng đáy, điều này sẽ làm cho tôm, cá khó thở, tăng khả năng mắc bệnh và chết. Đây cũng là một trong những nguyên nhân chính lý giải cho hiện tượng cá, tôm chết nổi đầu trên ao.
• Tăng nồng độ khí độc: Quá trình phân hủy bùn đáy tạo ra các khí độc như amoniac (NH3), hydrogen sulfide (H2S), metan (CH4), gây hại trực tiếp đến hệ hô hấp và các cơ quan nội tạng của tôm, cá.
• Làm giảm pH của nước: Quá trình phân hủy bùn đáy làm giảm pH của nước, khiến nước trở nên chua. Môi trường nước chua làm ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng của tôm cá.
• Tạo điều kiện cho vi khuẩn gây bệnh phát triển: Bùn đáy là môi trường sống lý tưởng cho các loại vi khuẩn gây bệnh như Vibrio, Aeromonas, tảo độc, làm tăng mức độ ô nhiễm trong ao. Nguy cơ các loại thủy hải sản trong ao mắc các bệnh như đen mang, mòn râu, phân trắng sẽ tăng cao, đe dọa sự sống của cá tôm và năng suất vụ nuôi.
• Ảnh hưởng đến sự phát triển của tôm cá: Bùn đáy làm giảm diện tích sinh sống của tôm cá, ảnh hưởng đến quá trình lột xác, tăng trưởng và sinh sản.
• Ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm: Tôm cá nuôi trong môi trường nhiều bùn thường có thịt nhạt, ít thịt, dễ nhiễm bệnh.
• Ảnh hưởng đến môi trường: Bùn đáy chứa nhiều chất hữu cơ, khi xả thải ra môi trường sẽ gây ô nhiễm nguồn nước. Ngoài ra, quá trình phân hủy bùn đáy tạo ra mùi hôi thối, gây ảnh hưởng đến môi trường xung quanh và sức khỏe con người.

Nguyên nhân hình thành bùn đáy

Tìm hiểu những nguyên nhân hình thành bùn đáy sẽ giúp bạn dễ dàng đưa ra cách xử lý bùn đáy ao nuôi cá hiệu quả hơn.

• Chất thải của tôm cá: Đây là nguồn cung cấp chất hữu cơ chính cho bùn đáy. Phân tôm chứa nhiều chất dinh dưỡng, khi phân hủy sẽ tạo ra các hợp chất amoniac, nitrit, nitrat, làm ô nhiễm môi trường nước.
• Thức ăn thừa: Thức ăn thừa không được tôm cá tiêu thụ hết sẽ lắng xuống đáy ao, phân hủy tạo thành bùn.
• Xác tảo: Khi tảo chết, xác tảo sẽ lắng xuống đáy ao, phân hủy và tạo thành bùn.
• Chất hữu cơ từ bên ngoài: Lá cây, côn trùng, động vật nhỏ rơi vào ao cũng là nguồn cung cấp chất hữu cơ cho bùn đáy.
• Đất đáy ao: Đất đáy ao bị xói mòn, cuốn trôi vào ao cũng góp phần tạo thành bùn.

>>> Xem thêm: Cách nhận biết và xử lý kịp thời nước nhiễm canxi

Khi các chất hữu cơ lắng xuống đáy ao, chúng sẽ được vi sinh vật phân hủy. Quá trình phân hủy này tiêu thụ một lượng lớn oxy hòa tan trong nước, tạo ra các chất khí độc như amoniac, hydrogen sulfide, metan. Đồng thời, quá trình này cũng tạo ra các hợp chất hữu cơ phức tạp, làm cho bùn đáy ngày càng dày đặc.

5 Cách xử lý bùn đáy ao nuôi cá​ hiệu quả

Dưới đây là 5 cách xử lý bùn đáy ao hiệu quả, giúp bà con duy trì môi trường nuôi trồng sạch, an toàn:

Quản lý chất lượng thức ăn và lượng cho ăn

Một cách xử lý bùn đáy ao nuôi cá đơn giản nhất đó là quản lý lại lượng thức ăn của cá, tôm. Cho ăn đúng liều lượng, đúng giờ, đảm bảo lượng thức ăn mà tôm, cá có thể tiêu thụ hết trong thời gian ngắn để tránh thức ăn thừa lắng xuống đáy ao. Nên lựa chọn loại thức ăn phù hợp với từng loại cá, đảm bảo đầy đủ dinh dưỡng và dễ tiêu hóa.

Ngoài ra, bạn cần quan sát phân tôm, màu nước, độ trong để đánh giá tình trạng đáy ao. Nếu thấy tôm chậm lớn, nước có mùi hôi, bọt khí nổi  nguyên nhân có thể do thừa thức ăn từ đó thực hiện điều chỉnh kịp thời.

Xi-phông đáy ao

Việc xi-phông là cách xử lý bùn đáy ao nuôi cá hữu ích giúp ngăn chặn sự tích tụ chất hữu cơ, nguyên nhân chính gây ô nhiễm nước và phát sinh khí độc như amoniac (NH₃) và hydro sulfua (H₂S). Những khí này không chỉ gây stress cho tôm, cá mà còn làm giảm lượng oxy hòa tan, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tốc độ tăng trưởng của vật nuôi. Ngoài ra, xi-phông còn góp phần giảm mầm bệnh và ổn định pH, độ kiềm trong ao.

Bên cạnh đó, tần suất xi-phông tùy thuộc vào giai đoạn nuôi. Với ao ương giống, bạn nên xi-phông mỗi ngày vì mật độ con giống cao, lượng chất thải nhiều. Đối với ao nuôi thương phẩm, việc xi-phông có thể thực hiện 2–3 ngày/lần, tùy vào mức độ ô nhiễm. Thời điểm lý tưởng để xi-phông là buổi sáng sớm, khi tôm cá ít di chuyển, tránh làm ảnh hưởng đến chúng.

 

Để thực hiện xi phông đáy, bạn nên sử dụng ống nhựa mềm (thường có đường kính 27–34 mm), chiều dài phù hợp để đặt một đầu tại vùng đáy ao, nơi thường tích tụ nhiều chất thải. Đầu còn lại đặt ra ngoài bờ ao hoặc dẫn vào bể chứa để thu gom. Khi hút, cần thao tác nhẹ nhàng, tránh khuấy động lớp bùn làm đục nước ao. Bạn cũng có thể kết hợp thay nước nhẹ để hỗ trợ làm sạch môi trường.

Lưu ý: Không nên xi-phông quá mạnh hoặc quá sâu, vì có thể làm xáo trộn đáy ao, gây stress cho tôm, cá. Sau khi xi-phông, hãy quan sát màu nước, mùi, và cặn để đánh giá hiệu quả làm sạch. Nếu đáy có hiện tượng đen, mùi hôi, nổi bọt khí… thì cần xi-phông ngay và có thể kết hợp sử dụng men vi sinh xử lý đáy để tăng hiệu quả, giúp phân hủy cặn hữu cơ còn sót lại.

Loại bỏ bùn đáy bằng các thiết bị chuyên dụng

Sử dụng các loại máy hút bùn chuyên dụng là cách xử lý bùn đáy ao nuôi cá, nuôi tôm hiệu quả và tiết kiệm thời gian nhất. Bạn cũng có thể sử dụng hệ thống lọc nước để loại bỏ bùn và các chất ô nhiễm.

Ưu điểm khi sử dụng máy hút bùn

• Hiệu quả cao: Máy có thể làm sạch toàn bộ đáy ao chỉ trong thời gian ngắn.
• Tiết kiệm nhân công: Giảm công lao động so với việc hút bùn thủ công.
• Giảm stress cho tôm: Hút nhẹ nhàng, không gây khuấy động mạnh đến môi trường nước.
• Kéo dài thời gian sử dụng ao: Giảm tích tụ hữu cơ, ngăn đáy bị dơ nhanh.

Ngăn chặn tình trạng xói mòn ở bờ ao và đáy ao

Xói mòn ở bờ ao là một trong những nguyên nhân hình thành bùn đáy. Vì vậy, để giảm thiểu tình trạng này, bạn cần có biện pháp ngăn chặn xói mòn ở bờ ao và đáy ao bằng cách trồng cây xanh xung quanh ao để giữ đất, giảm tốc độ dòng chảy của nước, hạn chế xói mòn. Đồng thời, xây dựng đường bờ ao chắc chắn và bổ sung bờ kè hai bên để bảo vệ bờ ao.

>>> Xem ngay: Những lưu ý quan trọng khi chống thấm bể nước thải

Sử dụng men vi sinh để xử lý tình trạng bùn đáy và độ nhớt của ao

Men vi sinh trong nuôi tôm thường chứa các chủng vi khuẩn có lợi như Bacillus subtilis, Bacillus licheniformis, Nitrosomonas, Nitrobacter,… Các vi khuẩn này có khả năng:

• Phân hủy chất hữu cơ trong bùn như phân tôm, thức ăn dư thừa, xác tảo chết.
• Làm giảm độ nhớt của nước ao do phân giải nhớt do tảo tàn hoặc vi khuẩn phát sinh.
• Chuyển hóa khí độc (amonia – NH₃, nitrit – NO₂, H₂S) thành các dạng ít độc hơn.

Hiệu quả của men vi sinh đối với bùn đáy ao

Sản phẩm men vi sinh của Song Phụng có công dụng trong việc xử lý tình trạng bùn đáy và độ nhớt của ao,cụ thể:

• Phân hủy lớp bùn hữu cơ nhẹ: Men vi sinh hoạt động mạnh ở lớp bùn mỏng hoặc khi bùn mới tích tụ. Trong điều kiện này, chúng giúp giảm đáng kể độ dày bùn và cải thiện độ thông thoáng của đáy ao.
• Cân bằng hệ vi sinh vật đáy ao: Giúp ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây hại, hỗ trợ hệ sinh thái ao nuôi ổn định hơn.
• Duy trì đáy ao sạch giữa các lần xi-phông: Men vi sinh không thay thế hoàn toàn cho hút bùn cơ học, nhưng rất hiệu quả để duy trì đáy sạch giữa các lần vệ sinh bằng máy hoặc siphon.

 

Lưu ý khi sử dụng men vi sinh:

• Men vi sinh không thay thế hoàn toàn cho việc hút bùn hoặc xả đáy, đặc biệt khi bùn đáy đã dày hoặc ao lâu ngày không vệ sinh.
• Hiệu quả có thể không rõ rệt ngay lập tức, cần thời gian để vi sinh phát triển và phân hủy chất hữu cơ.
• Nên kết hợp sử dụng men vi sinh với các biện pháp quản lý lượng cho ăn và chất lượng nước để đạt hiệu quả tối ưu.

Nhìn chung, hiện nay có rất nhiều cách xử lý bùn đáy ao nuôi cá, nuôi tôm hiệu quả. Tuy nhiên, bà còn cần được theo dõi và đánh giá đúng tình trạng theo từng ao nuôi để lựa chọn được biện pháp phù hợp nhất.

Các lưu ý khi xử lý bùn đáy ao nuôi cá​

• Đánh giá mức độ bùn đáy trước khi xử lý: Trước khi xử lý, cần kiểm tra độ dày lớp bùn ở đáy ao bằng các dụng cụ chuyên dụng (que đo, ống hút mẫu đáy,…). Nếu lớp bùn quá dày (>10 cm), cần có phương án hút bùn triệt để thay vì chỉ dùng men vi sinh. Không xử lý bùn theo cảm tính, dễ gây lãng phí và không đạt hiệu quả.
• Chọn thời điểm xử lý bùn đáy phù hợp: Tốt nhất là thực hiện xử lý vào sáng sớm hoặc chiều mát, khi môi trường ao ổn định và hàm lượng oxy hòa tan cao. Không nên xử lý bùn vào lúc tôm/cá đang yếu, lột xác hoặc thời tiết xấu (nắng nóng cực độ, mưa lớn).
• Không khuấy động đáy ao quá mức: Việc khuấy đáy mạnh khi hút bùn hoặc xử lý bằng chế phẩm có thể làm khí độc như H₂S, NH₃… phát tán mạnh, gây sốc cho tôm/cá. Do đó, nên thao tác nhẹ nhàng, chia nhỏ khu vực xử lý, không làm toàn bộ ao cùng lúc.
• Kết hợp máy hút bùn với men vi sinh: Máy hút bùn nên dùng để làm sạch lớp bùn dày và bùn tích tụ lâu ngày. Sau đó, dùng men vi sinh để duy trì đáy sạch, phân hủy phần bùn mỏng, hỗ trợ ổn định môi trường nước lâu dài.

Việc xử lý bùn đáy cần được thực hiện một cách khoa học và phù hợp với từng điều kiện cụ thể của ao nuôi. Tốt nhất, bạn nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia hoặc người có kinh nghiệm trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản để có cách xử lý bùn đáy ao nuôi cá tốt nhất.

Hy vọng những chia sẻ trên đây của Môi Trường Song Phụng sẽ giúp bà con có thêm kiến thức chăn nuôi hải sản và tìm được cách xử lý bùn đáy ao nuôi cá​ hiệu quả nhất. Nếu bạn đang tìm mua các loại men vi sinh chất lượng, hãy liên hệ ngay với Thiêt bị ngành nước Song Phụng để được tư vấn và hỗ trợ tốt nhất qua hotline 0913 90 72 74.

>>> Tham khảo:

• Bồn lọc Composite và phụ kiện chính hãng của hệ thống lọc nước
• Thiết bị khử trùng nước cho bể cá cảnh tại nhà